در روزهایی که رئیس‌جمهور در خصوص مسئله اینترنت و محدودیت‌هایش دستور بررسی وضعیت و تهیه گزارش داده‌اند، این بار در سیکا به بررسی گزارش‌هایی که زومیت از کارشناسان و متخصصان با تحلیل جامع و همه‌جانبه از وضعیت اینترنت کشور تهیه کرده‌اند، بپردازیم.
انجمن تجارت الکترونیک تهران با هدف یادآوری یافته‌های خود در سه گزارشی که از سال ۱۴۰۲ تا آخر بهار ۱۴۰۳ داده، مروری بر مهم‌ترین آمارهای مربوط به وضعیت اینترنت کشور را منتشر کرده و این تذکر را هم بار دیگر مطرح کرده که رشد اقتصاد دیجیتال کشور در گرو بهبود کیفیت اینترنت است و در حال حاضر، کیفیت نامطلوب اینترنت مهم‌ترین مانع برای تحقق آن است.
این انجمن در متن خود، کیفیت اینترنت را شاهراه توسعه اقتصاد دیجیتال کشور خوانده و با بررسی‌های علمی در چندین گزارش، وضعیت اینترنت ایران را تحلیل کرده و راهکارهایی برای بهبود آن پیشنهاد داده است. همان‌طور که پیش از این نیز ذکر شده بود، هدف اصلی این گزارش‌ها ایجاد آگاهی عمومی و همکاری با سیاست‌گذاران برای رفع موانع و ارتقای زیرساخت‌ها است تا اقتصاد دیجیتال کشور بتواند با سرعت بیشتری رشد کند.
مهم‌ترین مانع رشد اقتصاد دیجیتال کشور
انجمن تجارت الکترونیک در سه گزارش در سال‌های ۱۴۰۲و۱۴۰۳ به بررسی علمی و تبیین «کیفیت اینترنت ایران» پرداخته تا به شکل کمی به مقایسه ایران با دیگر کشورهای جهان بپردازد. این گزارش با هدف بهبود وضعیت اینترنت از راه آگاهی‌رسانی عمومی و مطالبه‌گری از سیاست‌گذاران منتشر می‌شود.
این انجمن در متن منتشرشده به گزارش اول خود، که به بهار ۱۴۰۲ مربوط می‌شود، ارجاع داده و نوشته است که بررسی‌ها در آن گزارش نشان داده بود «کیفیت اینترنت ایران در وضعیت بحرانی قرار دارد. اینترنت در ایران، پراختلال، محدود و کند بود. به بیان دقیق‌تر در بین ۱۰۰ کشور جهان با بیشترین تولید ناخالص ملی، ایران پس از میانمار دومین اینترنت پراختلال و پس از چین، دومین اینترنت محدود را از آن خود کرده بود.»
براساس این گزارش، ایران در شاخص‌های اختلال و محدودیت، در جایگاه ۹۹ از ۱۰۰ کشور و در شاخص سرعت هم از میان ۱۰۰ کشور در جایگاه ۹۷ قرار داشت.
«وضعیت خطرناک اینترنت» وضعیتی بود که انجمن تجارت الکترونیک در گزارش دوم خود (در پاییز ۱۴۰۲) اعلام کرده و درباره اینترنت پراختلال، محدود و کند کشور نوشته بود:
اینترنت در ایران شباهت زیادی با کشورهای فقیر و توسعه‌نیافته داشت. با این تفاوت اصلی که این وضعیت خودخواسته بود؛ به این معنا که بخش قابل توجهی از مشکلات اینترنت کشور از فیلترینگ و محدودیت‌های آن تا سرعت و اختلالات گسترده نه به دلیل مشکل در توسعه زیرساخت‌ها که به سیاست‌گذاری‌ها، اقدامات مدیریتی و اعمال قوانین برمی‌گشت.
– از متن دومین گزارش انجمن تجارت الکترونیک از وضعیت اینترنت کشور
در آن گزارش رتبه ایران در شاخص «اختلال» ۴۷ از ۵۰ بود. از نظر شاخص محدودیت هم رتبه ۴۹ در میان ۵۰ کشور را داشتیم و شاخص‌های سرعت هم ایران را در رده آخر این فهرست متشکل از ۵۰ کشور نشان می‌داد. بنابراین، «ایران در مجموع با کسب ۱۴۶ امتیاز منفی (از مجموع ۱۵۰ امتیاز ممکن) در صدر کشورهای با بدترین کیفیت اینترنت قرار دارد.»
این انجمن در ادامه به گزارش بهار ۱۴۰۳ خود نیز گریزی زده است. براساس این گزارش، وضعیت کیفیت دسترسی به اینترنت آزاد در فصل قبل، یعنی زمستان ۱۴۰۲، تفاوت چشمگیری با قبل نداشت. این وضعیت نتیجه تداوم سیاست‌های محدودکننده داخلی و تحریم‌های یک‌جانبه خارجی اعلام شده بود. در این شرایط بود که اینترنت ایران «جزو پایین‌ترین رتبه‌ها در رده‌بندی‌های جهانی مربوط به اینترنت» قرار گرفت.
تحریم‌های خارجی و سیاست‌گذاران داخلی در برابر دسترسی آزاد به اینترنت در ایران
طبق یافته‌های گزارش سوم انجمن تجارت الکترونیک تهران، در بین ۱۰۰ کشور دنیا در رده‌بندی محدودترین کشورهای دنیا، ایران و چین با داشتن وضعیتی مشابه در پایین‌ترین رتبه‌ها قرار دارند. انجمن تجارت الکترونیک نوشته است:
در شاخص‌های مرتبط با سرعت و اختلال، چین با رتبه ۶۱ از ۱۰۰ در گزارش کلادفلر و ۸۷ از ۱۰۰ در گزارش CRUX، در کل وضعیتی بهتر از ایران (۹۷ از ۱۰۰ و ۹۹ از ۱۰۰) دارد. این وضعیت را باید در کنار اقتصاد بزرگ (بیش از ۴۶ میلیون برابر ایران) و جمعیت میلیاردی چین (بیش از ۱۶ برابر ایران) قرار داد که عملاً باعث خودبسندگی اقتصادی این کشور با ایران قابل مقایسه نیست.
– از متن سومین گزارش انجمن تجارت الکترونیک از وضعیت اینترنت کشور
نقش فیلترینگ از ایجادکننده محدودیت بسیار فراتر رفته و امروز به بزرگ‌ترین عامل ایجاد کننده مستمر ناپایداری برای افزایش سرعت و توسعه اینترنت تبدیل شده است. وضعیت زمانی دردناک می‌شود که رتبه کیفیت اینترنت در ایران را در سطح بین‌المللی و در کنار دیگر کشورها بسنجیم؛ در این رتبه‌بندی‌ها ایران میان کشورهای توسعه‌نیافته قرار دارد و این در حالی است که از نظر شاخص‌های اقتصادی توسعه، ایران از نظر GDP وضعیت مطلوبی نزدیک کشورهای نوظهور جهانی دارد.
انجمن تجارت الکترونیک تهران همان‌طور که پیش از این در اوایل شهریور ماه ۱۴۰۳ نیز در نامه سرگشاده به ستار هاشمی، وزیر ارتباطات، درباره افزایش کیفیت اینترنت مطالبه‌گری کرده بود، اکنون بار دیگر به‌عنوان نماینده بخش خصوصی «رفع فیلترینگ به‌عنوان حق بدیهی شهروندی و کمک به توسعه اقتصاد دیجیتال کشور» را مطالبه خود اعلام کرده است.