پیش از شروع مبحث مدل کسب و کار از زمانی که اینترنت وارد زندگی روزمره مردم شده است، به هر کسی این امکان را داده تا یک کسب و کار کوچک در این فضا راه بیندازند. به عنوان مثال اگر دوستانتان به شما بگویند که شما آشپز خوبی هستید، همین موضوع میتواند جرقه یک ایده برای کسب و کار اینترنتی را بزند. (بخوانید: برندینگ کسب و کار ها) اولین سوالی که مطرح می‌شود این است که پس از ان که شما تصمیم به راه اندازی کسب و کار اینترنتی خود گرفته اید، از چه مدل بوم کسب و کار یا business model استفاده کنید. برای انتخاب بهتر ابتدا به تعریف بیزینس مدل میپردازیم.
بوم مدل کسب و کار یا Business model چیست؟
به تعریف ساده مدل کسب و کار به استراتژی شما که بر اساس آن قرار است کسب و کارتان به سود دهی برسد گفته می‌شود. در پشت این استراتژی باید به مخاطب هدف، ارزشی که برای آن ایجاد میکنید، سود شما و … را در نظر داشته باشید. حتی اگر مجبور شوید زمان زیادی را صرف انتخاب مدل کسب و کار خود کنید حتما نتیجه بهتری خواهید گرفت پس به آن اهمیت دهید. کدام مدل کسب و کار مناسب من است؟ در اینجا ما به بررسی سه مدل کسب و کار میپردازیم، شما میتوانید بررسی کنید که سبک کسب و کار شما بیشتر به کدام یک از این موارد شبیه است. 1- محصول فیزیکی بفروشید 2- خدمت یا خدماتی را ارائه دهید 3- فروش دانش، اطلاعات و کالای الکترونیک اگر شما نمی‌خواهید دائم با شرکت های مختلف، انبار، مغازه فیزیکی و مواردی از این دسته درگیر شوید بهتر است به سراغ مدل های فروش خدمات و فروش محتوای آنلاین بروید. یکی دیگر از روش های مرسوم استفاده از سیستم affiliate marketing سایر شرکت ها است. (سیستم کاری affiliate marketing بدین گونه است که وبسایت دیگر آن محصول را به فروش میرساند و شما میتوانید با تولید محتوا و تبلیغ آن در سایت خود کاربران را به سایت مد نظر جهت خرید منتقل کنید) نمونه آن در ایران وبسایت های ترب و ایمالز هستند که مدل کسب و کار آن ها همین affiliate marketing است.
مدل کسب و کار اول: فروش آنلاین محصول فیزیکی
اصولا این مدل کسب و کار یکی از اولین مواردی است که به ذهن هر شخص می‌رسد (یک فروشگاه آنلاین بسازیم و محصولات را در آن به فروش برسانیم). در این حالت شما میتوانید یا محصولات خود و یا محصولات دیگر شرکت ها را در آن به فروش برسانید.
مزایای فروش آنلاین محصول به صورت فیزیکی
یکی از نکات مثبت در این مدل کسب و کار در مغازه با سیستم سنتی (مغازه ها، سوپرکارکت ها و …) این است که مشتری میتواند اطلاعات کالای مورد نظر خود را بدون نیاز به مراجعه به فروشگاه بدست آورد و همچنین زمان شما برای توضیح به هر مشتری دیگر گرفته نخواهد شد و میتوانید فقط به رونق کسب و کار و فروش بیشتر محصولات فکر کنید. از دیگر مواردی که مشتری علاقه بیشتری به خرید آنلاین نشان میدهد این است که میتواند نظرات مشتریان دیگر (که ممکن است این محصول را در گذشته خریده باشند) را مطالعه کند و با دید باز تصمیم بگیرد. همچنین با فروش آنلاین محصولات میتوانید مشتریان بیشتری از مکان های مختلف جذب کنید (مقایسه کنید که یک مغازه محلی را چند نفر می‌بینند و یک وبسایت خرید آنلاین را چند نفر خواهند دید)
مشکلات فروش آنلاین محصول به صورت فیزیکی
حال به بررسی مشکلات و محدودیت های آن ها میپردازیم. اولین نکته این است که شما باید یک انبار و یا مکانی داشته باشید که ابتدا این محصولات را در آن قرار دهید تا سپس بتوانید آن ها را به فروش برسانید. باید این نکته را در نظر داشته باشید که برخی از محصولات فیزیکی یا دارای تاریخ مصرف هستند و یا با گذر زمان ممکن است آسیب ببینند و از حالت فروش خارج شوند مورد دیگری که باید به نکات بالا اضافه شود این است که امکان مرجوعی از سمت مشتری، اسیب دیدن در حین حمل و نقل، سرقت کالا از انبار شما و … را اضافه کنید.
مدل کسب و کار دوم: فروش خدمت یا خدمات آنلاین
این مدل کسب و کار یکی از جذاب ترین مواردی است که در فضای آنلاین قابل فروش است. این کار به دو روش صورت می‌گیرد. 1- خدماتی که باید به صورت فیزیکی ارائه شوند 2- خدماتی که باید به صورت آنلاین ارائه شوند.
تفاوت این دو مورد در چیست؟
در مورد روش اول به عنوان مثال اگر شما به دنبال یک دندان پزشک، فیزیوتراپیست، نجار و مواردی از این دسته باشید میتوانید به صورت آنلاین نظرات کاربران درباره آن ها، نمونه کار و توضیحات را ببینید ولی دریافت خدمت فقط به صورت حضوری انجام خواهد شد. روش دوم شامل خدماتی دیجیتال مارکتینگ، خرید بلیط برای سامانه های حمل و نقل (هواپیما، اتوبوس، قطار و…) که هم به صورت آنلاین قابل سفارش هستند و هم به صورت انلاین قابل ارائه هستند.
مزایای فروش خدمت یا خدمات آنلاین
اصلی ترین مزیت این مدل کسب و کار هزینه کمتر آن نسبت روش های سنتی و قدیمی تر است. مشتریان میتوانند به راحتی تمام اطلاعات مورد نیازشان و همچنین خدمات شما را پیدا کنند و درباره آن تصمیم گیری انجام دهند. از دیگر مزایای این مدل این است که اگر یک سایت خوب داشته باشید و اطلاعات آن را منظم به روز کنید رقبای دیگر شما از میدان به در خواهند شد و توان رقابت با شما را نخواهند داشت. همچنین این مدل کسب و کار سریع تر و راحت از فروش آنلاین محصول فیزیکی به سود دهی می‌رسد.
معایب فروش خدمت یا خدمات آنلاین
مانند هر روش دیگری این روش نیز مشکلات خودش را دارد. به عنوان مثال شما اگر فروشنده لپ تاپ باشید هنگامی که کاربر در یکی از موتور های جست و جو (مانند گوگل، بینگ و یاهو) کلمه لپ تاپ را سرچ می‌کند به وبسایت شما برسد. از آن جایی که رقابت در این کلمه کلیدی بسیار زیاد است و شما باید یک استراتژی قوی و خوب (به اضافه صبر و حوصله) داشته باشید تا بتوانید جایگاهتان را در موتور های جست و جو بدست آورید. شما برای شروع به کار نیاز به تبلیغات مختلف برای وبسایت خود دارید که این تبلیغات به هر گونه ای که باشند (تبلیغ در گوگل، تبلیغ در فیسبوک، رپورتاژ آگهی و…) برای شما هزینه بر خواهد بود.
مدل کسب و کار سوم: فروش دانش،اطلاعات و کالای الکترونیک
اخرین مدل کسب و کاری که به آن میپردازیم فروش محتوای الکترونیک است. تفاوت اصلی این روش با سایر روش هایی که در بالا گفته شد این است که شما یک کالای الکترونیک (که میتواند یک کتاب الکترونیکی، آموزش، اطلاعات، تحلیل و بررسی و …) را برای فروش ارائه میدهید و مشتری پس از پرداخت مبلغ بلافاصله و به صورت خودکار به کالای مورد نظرش دسترسی پیدا خواهد کرد. در این مدل کسب و کار مدیریت یک سفارش با مدیریت یک ملیون سفارش هیچ تفاوتی ندارد و تمامی کار ها سیستمی انجام خواهد شد. برای مثال بیاید دو مورد از کالا هایی که میتوان در این نوع کسب و کار فروخت را بررسی کنیم. 1- دیتا های قابل دانلود 2- هزینه اشتراک
دیتا های قابل دانلود
شما میتوانید دیتا هایی از قبیل کتاب الکترونیک، ویدیو، صوت، فایل های PDF و … را در وبسایت خود به فروش بذارید. البته باید توجه داشته باشید که باید این محتوا ها واقعا ارزشمند و خاص باشند زیرا در حال حاضر و در دنیای اینترنت محتوا های بسیاری وجود دارد و از این نظر کاربر باید احساس کند که با تهیه این محتوا یک قدم بالاتر از بقیه ایستاده است.
هزینه اشتراک
این روش بیشتر برای کسب و کار هایی مانند روزنامه و مجلات اینترنتی و سایت هایی مانند دانلود فیلم یا ارائه خدمات که در ازای پرداخت هزینه برای مدتی مشخص (مثلا یک ماه، سه ماه و…) به شما اجازه استفاده از خدماتشان را می‌دهند. نتیجه گیری نهایی با مطالعه این متن حتما به اهمیت شناخت مدل کسب و کار خود پی برده اید. با استفاده از این مطالب مدل کسب و کار خود را انتخاب کنید و احتمال موفقیت خود در کار را افزایش دهید.